Hoạt động ban
Từ bao đời nay, đồng bào dân tộc Mạ vẫn thường tự hào về dòng thác Liêng Nung kỳ vĩ, bởi truyền thuyết về dòng thác này gắn liền với nguồn cội của đồng bào cũng như ghi dấu lịch sử lập đất, lập bon, ở nơi đây.
Đồng bào dân tộc Mạ vẫn duy trì được nghề dệt thổ cẩm
Tuyệt tác kỳ vĩ của núi rừng
Rời xa những con đường uốn lượn, khu phố đông đúc trong thành phố, chúng tôi đến với N'riêng - bon làng với hầu hết là đồng bào Mạ và đồng bào M'nông sinh sống.
Nằm bên Quốc lộ 28 hướng đi Lâm Đồng, chỉ cách TP. Gia Nghĩa khoảng 8km, Liêng Nung (hay còn gọi là thác Diệu Thanh) là tên của một thác nước nằm ẩn mình giữa thung lũng núi rừng hoang sơ, trên địa bàn bon N'riêng, xã Đăk Nia, TP. Gia Nghĩa (Đăk Nông). Đây là một điểm dừng chân lý tưởng dành cho du khách khi đến TP. Gia Nghĩa.
Thác Liêng Nung có cấu tạo rất đặc biệt, vách đá cao hơn 60m trên một cái hang lớn, nhô ra nơi dòng nước đổ xuống suối Đăk Nia bên dưới. Trần hang là những khối đá lục giác xếp liền kề nhau như một tổ ong đặc khổng lồ. Trong hang thảm thực vật sống động, nhưng rất khó tiếp cận do đá rất trơn.
Tiến gần hơn về phía chân thác, tuyệt cảnh Liêng Nung hiện ra sau những lùm cây, đầy choáng ngợp. Những hạt bụi nước li ti theo luồng không khí mà dòng thác tạo ra bay xa cả vài chục mét, cao tít lên ngang ngọn của những cây cao. Những tia nắng rọi lên đám bụi nước ấy và cầu vồng xuất hiện. Cả núi rừng dường như nghiêng mình trước Liêng Nung, trước thanh âm mạnh mẽ vang vọng đầy kiêu hãnh.
Xung quanh khu vực Liêng Nung, có các buôn làng của đồng bào dân tộc Mạ, M'nông sinh sống với truyền thống, phong tục tập quán phong phú. Sau thời gian thăm quan, cảm nhận sự hùng vĩ của Liêng Nung, chúng tôi được dẫn tới ngôi nhà của già làng K'Măng gần đó. Trong không gian mát mẻ, khoáng đạt, được thưởng thức hương vị rượu cần thơm ngon đặc trưng, chúng tôi còn được nghe già K'Măng kể câu chuyện cổ thú vị về thác Liêng Nung, về truyền thuyết nguồn gốc của đồng bào dân tộc Mạ.
Cội nguồn đồng bào Mạ
Truyền thuyết kể rằng, Liêng Nung là thác nước duy nhất của dòng suối Đăk Ninh, bắt nguồn từ những khu rừng thiêng nên nước trong vắt, uống vào thì khỏe mạnh, chống lại được bệnh tật. Theo tiếng địa phương thì Liêng là thác, còn Nung là nơi nghỉ ngơi.
Thác nước Liêng Nung
Từ xa xưa, vào một năm trời nắng hạn kéo dài khiến cho không chỉ con người bị chết rũ mà cây rừng, thú rừng, vật nuôi... bị chết khát nhiều vô kể. Nhưng đặc biệt, chỉ riêng người và súc vật, cây rừng ở vùng Đăk Nia này là còn sống sót nhờ dòng thác Liêng Nung thần kỳ với dòng nước tuôn chảy suốt ngày đêm. Người dân quanh vùng như Đăk Đu, Đăk Măng… cũng kéo tới uống nước Liêng Nung.
Một ngày nọ, bỗng xuất hiện những kẻ hung tợn từ nơi xa tới với lòng tham muốn chiếm lấy dòng thác làm của riêng. Chúng gây hấn, phá ống lồ ô hứng nước đang dựng dưới thác và dùng hung khí đánh đuổi mọi người. Để bảo vệ dòng nước quý, K'Ẹ - một thanh niên cường tráng, khỏe mạnh đã tập hợp trai tráng, người dân trong bon chiến đấu, đánh đuổi kẻ xâm lược suốt một ngày ròng rã. Cuộc hỗn chiến đã cướp đi hàng trăm sinh mạng của đôi bên và chỉ còn một mình chàng K'Ẹ sống sót. Còn lại một mình, không người thân thích, K'Ẹ buồn rầu nhìn cảnh bon làng xác xơ, xác chết ngổn ngang, nên đã lên đường đi tìm người cứu giúp.
Trên đường đi, K'Ẹ gặp một cô gái đang nằm thoi thóp bên một gốc cây khô vì khát nước, K'Ẹ dìu cô gái về dưới chân dòng Liêng Nung, lấy nước cho uống. Kỳ lạ thay, sau khi uống nước của dòng thác, người con gái có tên là H'Dệt không chỉ khỏe ra mà còn trở nên vô cùng xinh đẹp.
Kể từ đó, K'Ẹ và H'Dệt nên duyên vợ chồng. Vợ chồng K'Ẹ chăm chỉ làm ăn, nên rẫy nhiều vô kể, lúa chất đầy kho. Nàng H'Dệt thì khéo tay biết làm tất cả mọi việc, từ ủ rượu cần cho đến dệt thổ cẩm, đan lát… Ít lâu sau, hai vợ chồng đã sinh được hai người con trai khỏe mạnh, đặt tên là K'Pên và K'Peo. Sau khi hai con đã biết quấn cái khố thì một hôm nàng H'Dệt xuống thác tắm và từ đấy không quay về nữa. K'Ẹ và các con đi tìm thì chỉ nghe một giọng nói thần bí từ thác vọng lại rằng: "H'Dệt là tiên được Giàng cử xuống để giúp người Mạ ở đây duy trì nòi giống, hết thời hạn nàng phải quay về trời".
Bố con K'Ẹ buồn lắm nên ngày ngày đều xuống thác những mong gặp được nàng H'Dệt, nhưng hình bóng chẳng thấy đâu, chỉ thấy ngọn thác dường như hiền hòa hơn và dòng nước chảy ngày càng giống như mái tóc của nàng H'Dệt. Biết không thể gặp lại được H'Dệt, bố con K'Ẹ từ đó dốc sức làm ăn. Hai người con cũng lấy vợ, sinh con lập nên ba bon N'riêng, Bu Sốp và Ting Wel Đơm tồn tại và phát triển cho đến bây giờ.
Ngày nay, bà con ở các bon N'riêng, Bu Sốp và Ting Wel Đơm ở xã Đăk Nia vẫn luôn tự hào về nguồn gốc của mình và luôn sống đoàn kết, quay quần khăng khít, vui buồn đều có nhau. Vào mỗi dịp tổ chức lễ hội Tách Năng Yô, bà con còn có lệ lấy nước ở dòng thác Liêng Nung để ủ rượu cần và nấu nước. Luật tục của các bon đều quy định rõ, không ai được tự tiện chặt cây tại khu rừng thiêng quanh thác Liêng Nung, nếu vi phạm sẽ bị phạt nặng. Để bảo vệ thác, bà con ở ba bon còn chia đều đất để canh tác, cùng nhau chia ngọt, sẻ bùi.
Trích nguồn: baodantoc.vn